Lưu ký chứng khoán là gì? Cách thực hiện lưu ký chứng khoán

Thời gian gần đây, thị trường chứng khoán Việt Nam đang trở nên sôi động hơn bao giờ hết với sự tham gia của những “nhà đầu tư F0”.

Thế nhưng, chúng ta không thể không nói đến thực tế là một phần không nhỏ trong số các nhà đầu tư mới này không có nhiều kiến thức về thị trường chứng khoán. Họ sở hữu tài khoản lưu ký chứng khoán nhưng lại không thật sự hiểu tài khoản lưu ký là gì, cũng như không biết ý nghĩa và các vấn đề liên quan tới tài khoản lưu ký của mình.

Trong bài viết dưới đây, VnRebates sẽ tìm hiểu về lưu ký chứng khoán, để giúp các nhà đầu tư mới, cũng như các nhà đầu tư chưa thực sự hiểu rõ về vấn đề này có được cái nhìn rõ ràng hơn.

Kiến_thức_phục_vụ_NGHỀ_Trading

1. Lưu ký chứng khoán là gì?

Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (Ảnh: internet)

Lưu ký chứng khoán có thể được hiểu là hoạt động ký gửi, bảo quản và ghi nhận, chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán của khách hàng trên tài khoản lưu ký chứng khoán. Việc lưu ký do Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam quản lý, nhằm đảm bảo các quyền và lợi ích liên quan đến chứng khoán của người sở hữu.

Hay nói cách khác, lưu ký chứng khoán là một trong những điều kiện bắt buộc để có thể thực hiện các hoạt động giao dịch, mua bán chứng khoán trên thị trường. Các nhà giao dịch cần ký hợp đồng mở tài khoản tại các thành viên lưu ký để được quyền thực hiện việc mua bán này.

Xem thêm: Chứng khoán – Con đường khác cho forex trader: Bí mật ẩn sau thị giá cổ phiếu là gì?

2. Các quy định pháp lý về lưu ký chứng khoán

2.1. Hệ thống lưu ký chứng khoán

Dưới đây là các thành viên trong hệ thống lưu ký chứng khoán, có vai trò và nhiệm vụ riêng, cụ thể như sau:

• Thành viên lưu ký là các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại (hoạt động tại Việt Nam) được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp phép hoạt động lưu ký, và được Trung tâm Lưu ký chứng khoán chấp thuận trở thành thành viên lưu ký.
• Trung tâm lưu ký chứng khoán là cơ quan Nhà nước, quản lý hoạt động lưu ký của các thành viên lưu ký chứng khoán, cũng như kiểm soát hoạt động lưu ký của tất cả các nhà đầu tư.
• Việc lưu ký chứng khoán của các nhà đầu tư chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký, và các thành viên lưu ký sẽ làm việc lại với Trung tâm lưu ký chứng khoán theo các nguyên tắc nhất định.

Một số công ty chứng khoán tại Việt Nam

2.2. Nguyên tắc lưu ký chứng khoán

Theo quy định của khoản 1, điều 25, thông tư 05/2015/TT-BTC, việc lưu ký chứng khoán cần thực hiện theo các nguyên tắc sau:

• Việc lưu ký chứng khoán của khách hàng tại VSD được thực hiện theo nguyên tắc: khách hàng lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký và thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán của khách hàng tại VSD.
• Thành viên lưu ký nhận lưu ký các chứng khoán của khách hàng với tư cách là người được khách hàng ủy quyền thực hiện các nghiệp vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán. Để lưu ký chứng khoán, khách hàng phải ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với thành viên lưu ký.
• VSD nhận tái lưu ký chứng khoán từ các thành viên lưu ký, tổ chức mở tài khoản trực tiếp. Để tái lưu ký chứng khoán, thành viên lưu ký, tổ chức mở tài khoản trực tiếp phải mở tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên thành viên lưu ký, tổ chức mở tài khoản trực tiếp tại VSD.

Tóm lại, các nhà đầu tư cần mở hợp đồng và thực hiện lưu ký thông qua các thành viên lưu ký, và thành viên lưu ký sẽ tự động tái lưu ký với VSD chứ các nhà đầu tư không thể lưu ký trực tiếp với VSD.

Xem thêm: So sánh chi phí giao dịch của các công ty chứng khoán lớn nhất Việt Nam

3. Phân biệt chứng khoán lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký

Hai loại chứng khoán này rất khiến các nhà đầu tư nhầm lẫn. Tuy nhiên, ta có thể phân biệt chứng khoán đã được lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký dựa vào hình thức giao dịch sở hữu cổ tức hoặc từ hình thức tồn tại của bản thân chứng khoán.

Phân biệt chứng khoán đã lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký

3.1 Chứng khoán lưu ký

Chứng khoán lưu ký là loại chứng khoán tồn tại dưới dạng những dữ liệu điện tử, được tích hợp vào tài khoản đầu tư chứng khoán của khách hàng. Việc này dựa trên các cơ sở của khách hàng đăng ký tại Thành viên lưu ký hoặc trung tâm VSD. Những nhà đầu tư nắm giữ có quyền cổ đông hoặc trái chủ thực hiện thông qua các thành viên lưu ký hoặc Trung tâm lưu ký chứng khoán.

Nhà đầu tư muốn sở hữu được chứng khoán lưu ký thì phải giao dịch mua bán trên sàn thông qua Sở giao dịch chứng khoán.

3.2 Chứng khoán chưa lưu ký

Chứng khoán chưa lưu ký là loại chứng khoán muốn sở hữu phải giao dịch trực tiếp với tổ chức phát hành mà không thông qua VSD hoặc thành viên lưu ký. Đây là loại chứng khoán tồn tại dưới dạng cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu cổ phần và được phát hành bởi những công ty cổ phần chưa phải đại chúng, không đăng ký tại trung tâm VSD. Chứng khoán chưa lưu ký vẫn được phép giao dịch nhưng quyền lợi cổ tức hay trái chủ chỉ được thực hiện thông qua công ty cổ phần.

Có 2 cách để chuyển nhượng giấy tờ chứng minh sở hữu loại chứng khoán này:

• Nhà đầu tư sẽ tự tìm, trao đổi mua bán mà không cần thông qua tổ chức phát hành hoặc sàn
• Trong trường hợp tổ chức phát hành đăng ký lưu ký và có mã chứng khoán tại VSD thì phải thực hiện lưu ký số cổ phần đang nắm giữ.

Thực_chiến_NGHỀ_Trading

4. Cách thực hiện lưu ký chứng khoán

4.1. Lưu ký chứng khoán đối với nhà đầu tư sở hữu chứng khoán giấy

Như những thông tin mà chúng ta vừa thảo luận, những nhà đầu tư sở hữu chứng khoán giấy bắt buộc phải thực hiện lưu ký chứng khoán thì mới có thể thực hiện giao dịch.

Nhà đầu tư có thể sở hữu chứng khoán giấy trong các trường hợp là cổ đông sáng lập, đăng ký mua cổ phần của công ty trong lần đầu phát hành, được cho, tặng, thừa kế…

Chứng khoán giấy (Ảnh: internet)

Trong trường hợp này, việc lưu ký chứng khoán cần được thực hiện tại các thành viên lưu ký, tức là các công ty chứng khoán được cấp phép, theo các bước sau đây:

Chuẩn bị hồ sơ lưu ký

Tùy thuộc vào từng thành viên lưu ký mà thủ tục có thể khác nhau, tuy nhiên một bộ hồ sơ lưu ký mà nhà đầu tư cần chuẩn bị thường bao gồm:

• Sổ cổ đông hoặc Giấy chứng nhận sở hữu cổ phần (chứng khoán giấy)
• CMND/CCCD/Hộ chiếu nếu là nhà đầu tư cá nhân, hoặc Giấy đăng ký kinh doanh nếu là khách hàng tổ chức
• Phiếu gửi chứng khoán theo mẫu của thành viên lưu ký

Các bước lưu ký chứng khoán

• Bước 1: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán nếu chưa có tài khoản (tài khoản giao dịch online trên hệ thống của công ty chứng khoán)
• Bước 2: Điền thông tin vào phiếu gửi chứng khoán, sau đó đưa phiếu gửi này cùng chứng khoán giấy cho nhân viên dịch vụ của công ty chứng khoán.
• Bước 3: Nhân viên dịch vụ sẽ kiểm tra, đối chiếu thông tin với Trung tâm lưu ký Việt Nam và hoàn thiện hồ sơ, sau đó gửi lên VSD.
• Bước 4: Sau khi nhận được chứng từ ghi có hiệu lực từ VSD, công ty chứng khoán sẽ hạch toán và ghi sự thay đổi số chứng khoán mà anh em vừa lưu ký vào hệ thống.

Sau khi lưu ký hoàn thành, nhà đầu tư có thể thấy sự thay đổi (tăng lên) về số cổ phiếu của mình trong tài khoản giao dịch, và loại chứng khoán sẽ phụ thuộc vào chứng khoán ban đầu mà nhà đầu tư sở hữu, có thể là tự do chuyển nhượng, hạn chế chuyển nhượng hoặc chờ giao dịch.

4.2. Lưu ký đối với nhà đầu từ lần đầu tham gia thị trường

Với đa số những nhà đầu tư lần đầu tham gia thị trường và chưa sở hữu bất cứ chứng khoán nào, thì việc lưu ký được thực hiện ra sao?

Câu trả lời trên thực tế là không cần thực hiện việc lưu ký.

Các nhà đầu tư mới không sở hữu cổ phần dưới dạng cổ phiếu giấy, thì đều tham gia thị trường chứng khoán theo hình thức mở tài khoản giao dịch online tại các sàn giao dịch chứng khoán.

Có thể hiểu đơn giản rằng việc ký hợp đồng mở tài khoản online như vậy đã được kết hợp với tài khoản lưu ký, do đó không cần lưu ký mà chỉ cần thực hiện các giao dịch trên nền tảng online của sàn.

Tài khoản giao dịch online đã tích hợp sẵn số lưu ký

Các giao dịch được khớp lệnh trên bảng giá web thông thường sẽ tự động về tài khoản của sau 2 ngày làm việc, và cũng đã được lưu ký tại VSD rồi nên các nhà đầu tư hoàn toàn yên tâm về quyền và lợi ích của mình đối với số chứng khoán được giao dịch online.

Xem thêm: Chứng khoán quốc tế – miền đất hứa mới cho nhà đầu tư Việt?

5. Kết luận

Vì lý do không cần lưu ký khi giao dịch online, nên có rất nhiều nhà đầu tư không để ý tới vấn đề lưu ký chứng khoán và cũng không hiểu về nó.

Mặc dù thực tế điều đó không quá quan trọng, tuy nhiên các nhà đầu tư cũng nên nắm bắt được các kiến thức cơ bản này, để biết điều gì xảy ra với số chứng khoán của mình sau khi giao dịch, cũng như biết được quyền và lợi ích được đảm bảo như thế nào.

Ngoài vấn đề lưu ký chứng khoán, nhà đầu tư hãy tìm hiểu thêm thật nhiều thông tin nữa trước khi tham gia vào thị trường cùng VnRebates nhé.

VnRebates – Nơi Trading là NGHỀ